Szwecja krajem dobrobytu

Każdy kraj posiada swój własny ustrój polityczny. Za jeden z modelowych systemów uznaje się ten, który występuje w Szwecji - monarchii konstytucyjnej. Niewątpliwie stanowi wzór dla innych państw demokratycznych ze względu na wysoki rozwój praw obywatelskich oraz wprowadzone rozwiązania: dualizm administracji rządowej oraz dostęp do informacji publicznej.

Zdjęcie: Szwecja, https://importantcargotraffic.pl

             Głową państwa jest król, posiada on niewielkie uprawnienia i pełni głównie funkcje reprezentacyjne. Większą władzę wykonawczą sprawuje premier, który powołuje ministrów. Tych z kolei, ze względu na dualizm administracji, obowiązuje zmniejszony zakres spraw. Dualizm polega na podzieleniu administracji na ministerstwa i agencje rządowe. Minister zamiast podejmować rocznie kilka tysięcy decyzji, tak jak ma to miejsce w innych krajach, podejmuje ich kilkaset. Szwedzkie ministerstwa, nazywane departamentami, składają się z tematycznych wydziałów.

Władza ustawodawcza należy do Riksdagu, jednoizbowego parlamentu, w którym na czteroletnią kadencję zasiada 349 posłów. Na jego czele stoi talman, przewodniczący Riksdagu, stanowiący drugą najważniejszą osobę w kraju, zaraz po monarsze.

Sądy, które stanowią podstawę szwedzkiego wymiaru sprawiedliwości, są niezależne od władzy wykonawczej i ustawodawczej. Wobec tego, jeśli uznają, że dany przepis prawa jest niezgodny z konstytucją, uznają go jako niemożliwy do zastosowania.

             W Szwecji występuje pozycyjny system służby cywilnej. Charakteryzuje go elastyczność i zindywidualizowany system pracy. Model ten zmniejsza ryzyko wystąpienia nieuczciwości ze strony urzędników. Służba cywilna nie posiada rozbudowanych przywilejów, nie ma gwarancji zatrudnienia, zasady pierwszeństwa. Proces rekrutacyjny charakteryzuje się przejrzystością i jawnością. Urząd podaje jakich kompetencji wymaga od kandydata w dokumencie publicznym. Występują również umowy czasowe, które określają maksymalny czas obejmowania stanowiska. Monarchia posiada procedurę whisteblowing, system ochrony prawnej, w związku z którym, w wypadku występowania jakichś nieprawidłowości w urzędzie, pracownicy mogą ujawnić informacje osobom trzecim. Urzędnicy ze względu na konstytucyjną wolność wypowiedzi, mają prawo do wypowiadania się sprzecznie z poglądami przełożonych.

Ciekawą kwestią jest również prawo karne. Jest wyjątkowo łagodne, zamiast na karę, stawia nacisk głównie na resocjalizację więźniów. Z tego powodu w Szwecji nie istnieje kara śmierci. Zabójstwa są karane zależnie od sytuacji, od 10 do 18 lat więzienia, w najgorszych przypadkach dożywocie.

Niezwykle ważne jest przestrzeganie wolności i praw obywatelskich. Do ich przestrzegania powołana została instytucja Ombudsmana, samodzielnego organu państwowego. Ombudsman jest kanclerzem sprawiedliwości, niezależnym urzędnikiem, który ma za zadanie kontrolować działania administracji. Po wyczerpaniu się możliwości prawnych, można zgłosić się do niego w wypadku naruszenia praw i wolności.

Ogromną rolę odgrywa także wysoki poziom szkolnictwa. Szwedzkie szkoły utrzymują się z państwowych dotacji. Nauka, materiały do niej oraz transport są darmowe. Uczniowie dostają stypendia za kontynuowanie edukacji. Nauka nie jest tak mocno sformalizowana jak w innych krajach, nie istnieje kanon lektur. Szkoły stawiają na rozwijanie kreatywności i zdobywaniu praktycznego doświadczenia. Analfabetyzm praktycznie nie występuje w Szwecji, ponieważ współczynnik stanowi jedynie 1%.

Szwecja jest krajem otwartym na różne orientacje. W 1944 roku zalegalizowała orientację homoseksualną, w 1972 roku zezwoliła zaś na zmianę płci w dokumentach. Przepisy chronią prawo do bycia prawdziwym sobą. Wprowadzono między innymi legalizację małżeństw neutralnych płciowo, adopcję dzieci przez pary homoseksualne. Jeśli ktokolwiek poczuje się dyskryminowany, może zgłosić się do Rzecznika ds. Równości.

Bardzo często występuje w czołówce państw pod względem ekologii. Szwedzi wykorzystują energię odnawialną, wielokrotnie używają opakowania i reklamówki. Popularność zyskały tam torby płócienne, poruszanie się rowerem i kompostowniki. Szwecja wraz z początkiem 2023 roku przejęła rotacyjną prezydencję w Radzie Unii Europejskiej. Kluczowymi koncepcjami do zrealizowania są ekologia, bezpieczeństwo i praworządność.

Szwecja prezentuje się jako opiekuńczy kraj dobrobytu. Jest europejskim liderem pod względem recyklingu surowców. Obywatele mają duże zaufanie do władzy. Panuje bardzo duża tolerancja, niski wskaźnik ubóstwa. Szwedzkie szkolnictwo stanowi wzór dla nowoczesnej edukacji, spersonalizowanej pod potrzeby uczniów. To właśnie tutaj przyznaje się, znane na całym świecie, prestiżowe Nagrody Nobla i na 24 godziny można rozbić namiot na prywatnej posesji. Niewątpliwie Szwecja to kraj niespodzianek, z jednym z najbardziej odmiennych ustrojów politycznych.

Anna Piętowska

Źródła:

„Administracja rządowa w Szwecji – aspekty kadrowe i instytucjonalne” – Łukasz Świetlikowski

https://ideologia.pl/szwedzka-droga-do-dobrobytu/

https://fajnepodroze.pl/szwecja-ciekawostki/

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ombudsman

https://www.swedenabroad.se/pl/embassies/polska-warszawa/Aktualno%C5%9Bci/nyheter/prawa-os%C3%B3b-lgbtqi-w-szwecji/

https://www.unityline.pl/blog/ciekawostki-o-szwecji-i-szwedach

Ogrody na dachach – ostoja natury w metropoliach

Zielone dachy sięgają historią do starożytności, już wtedy budziły ogromny podziw. Za pierwszą taką instalację uznaje się Wiszące Ogrody Semiramidy. Choć obecnie nie ma po nich żadnego śladu, dzieła literackie przedstawiają je jako wielogatunkowe zbiorowisko traw, drzew oraz krzewów, rozmieszczonych na poszczególnych tarach. Wówczas stanowiły głównie element dekoracyjny. Obecnie zielone dachy stają coraz popularniejsze na całym świecie, nie tylko ze względu na efekt wizualny, ale na dużą wartość użytkową. Kiedy miasta coraz bardziej przypominają zbitek betonowych brył z minimalną ilością zieleni pomiędzy, zagospodarowanie szczytów budynków może zapewnić lepszą filtrację powietrza i uczynić zanieczyszczone metropolie przyjemniejszym miejscem do życia.

Zdjęcie: zielone dachy w Krakowie, lovekrakow.pl

W różnych rejonach są one inaczej zagospodarowane: w niektórych są to po prostu roślinne azyle umieszczone wysoko nad ziemią, inne posiadają baseny i pełną infrastrukturę w postaci ławek, altanki, czy oczka wodnego. Jak zauważył francuski architekt, Le Corbusier, ogrody na dachu, to jeden z „punktów wyjścia nowoczesnej architektury”. Ten sam mężczyzna zapoczątkował w XX wieku koncepcję tworzenia systemów zielonych zadaszeń, jaka jest nam obecnie znana.

Kilkaset lat temu, mieszkańcy Skandynawii tworzyli bowiem dachy głównie z mchów, bylin i innych niskich roślin, o niewielkiej wadze, w celach czysto użytkowych. Miały ochronić domostwa przed surowym klimatem, siarczystymi mrozami i intensywnymi opadami. Zielona warstwa tworzyła także dobrą zaporę izolacyjną przed porywistym wiatrem.

Fenomen ogrodów na dachach dostrzegł również prezydent Krakowa, Jacek Majchrowski. W tym celu skonsultował się z głównym architektem miasta, by przygotował plany miejsc przystosowanych do powstania na nich ogrodów. Takie muszą posiadać przede wszystkim grubsze stropy, aby utrzymać dodatkowe kilogramy. Ważne jest też położenie. Od niego zależy czy łatwo będzie utrzymać rośliny w dobrym stanie. Ich odmiany muszą być też bardziej odporne na wiatr, gdyż ten doskwiera na wysokości dużo mocniej, niż w typowym ogrodzie. Jednak efekty są tego zdecydowanie warte, zielony azyl może pomóc w walce ze smogiem, produkując tlen i filtrując zanieczyszczone powietrze. Co ciekawe, może również zatrzymać aż do 30% energii, zmniejszając rachunki za ogrzewanie budynków.

Ten sposób został wykorzystany na zadaszeniu centrum handlowego Arkadia w Warszawie, które uchodzi za największe i najbardziej interesujący projekt tego typu w Polsce. Powierzchnia dachu wynosi niemalże 32 tys. mkw. i prawie cały, aż 27 tys. mkw. pokrywa zielona warstwa. Można tam znaleźć unikalne rośliny, z różnych części świata: z granicy klimatu arktycznego i tundry, z terenów wysokogórskich, czy nawet półpustyń. Cechują je minimalne wymagania pod względem zasobności podłoża w składniki mineralne, zapotrzebowania na wodę, odporność na niskie oraz wysokie temperatury. Aby przyspieszyć ich rozwój, wyposażono dach w automatyczną stację nawadniającą.

Dążenie do równowagi ekologicznej to wyzwanie, do którego powinien dążyć każdy człowiek na ziemi. Przez wysoką ingerencję w środowisko, wycinanie lasów i zastępowanie ich wielkimi aglomeracjami, ryzyko negatywnych zmian klimatycznych rośnie. Cierpi na tym również zdrowie psychiczne ludzkości. Korzyści, jakie niosą ze sobą dachy zielone w miastach, można mnożyć: przyczyniają się do redukcji dwutlenku węgla w powietrzu, będącego jedną z głównych przyczyn globalnego ocieplenia klimatu; niwelują hałas; gromadzą wodę; mogą zapewnić roślinom i zwierzętom kolejną przestrzeń do życia. Mieszkańcom miast zapewniają natomiast niezbędną w codziennym zgiełku przestrzeń do relaksu i pomagają zredukować koszty związane z wytwarzaniem energii, poprzez bycie dodatkową izolacją termiczną. Zielone dachy to rozwiązanie przyszłości.

 Anna Piętowska

Źródła:

https://budownictwo.pl/artykul/zielone-dachy-to-nie-nowosc-ogrody-na-dachach-w-roznych-epokach-historycznych-126734

https://regiony.rp.pl/z-regionow/art17653631-dlaczego-miasta-zakladaja-ogrody-na-dachach

https://www.zida.com.pl/dachy-zielone-ogromne-korzysci-dla-ludzi-srodowiska/