Każdy kraj posiada swój własny ustrój polityczny. Za jeden z modelowych systemów uznaje się ten, który występuje w Szwecji - monarchii konstytucyjnej. Niewątpliwie stanowi wzór dla innych państw demokratycznych ze względu na wysoki rozwój praw obywatelskich oraz wprowadzone rozwiązania: dualizm administracji rządowej oraz dostęp do informacji publicznej.
 |
| Zdjęcie: Szwecja, https://importantcargotraffic.pl |
Głową
państwa jest król, posiada on niewielkie uprawnienia i pełni głównie funkcje
reprezentacyjne. Większą władzę wykonawczą sprawuje premier, który powołuje
ministrów. Tych z kolei, ze względu na dualizm administracji, obowiązuje
zmniejszony zakres spraw. Dualizm polega na podzieleniu administracji na
ministerstwa i agencje rządowe. Minister zamiast podejmować rocznie kilka
tysięcy decyzji, tak jak ma to miejsce w innych krajach, podejmuje ich
kilkaset. Szwedzkie ministerstwa, nazywane departamentami, składają się z
tematycznych wydziałów.
Władza ustawodawcza należy do
Riksdagu, jednoizbowego parlamentu, w którym na czteroletnią kadencję zasiada 349
posłów. Na jego czele stoi talman, przewodniczący Riksdagu, stanowiący drugą
najważniejszą osobę w kraju, zaraz po monarsze.
Sądy, które stanowią podstawę
szwedzkiego wymiaru sprawiedliwości, są niezależne od władzy wykonawczej i
ustawodawczej. Wobec tego, jeśli uznają, że dany przepis prawa jest niezgodny z
konstytucją, uznają go jako niemożliwy do zastosowania.
W Szwecji
występuje pozycyjny system służby cywilnej. Charakteryzuje go elastyczność i
zindywidualizowany system pracy. Model ten zmniejsza ryzyko wystąpienia
nieuczciwości ze strony urzędników. Służba cywilna nie posiada rozbudowanych
przywilejów, nie ma gwarancji zatrudnienia, zasady pierwszeństwa. Proces
rekrutacyjny charakteryzuje się przejrzystością i jawnością. Urząd podaje
jakich kompetencji wymaga od kandydata w dokumencie publicznym. Występują
również umowy czasowe, które określają maksymalny czas obejmowania stanowiska.
Monarchia posiada procedurę whisteblowing, system ochrony prawnej, w związku z
którym, w wypadku występowania jakichś nieprawidłowości w urzędzie, pracownicy
mogą ujawnić informacje osobom trzecim. Urzędnicy ze względu na konstytucyjną
wolność wypowiedzi, mają prawo do wypowiadania się sprzecznie z poglądami
przełożonych.
Ciekawą kwestią jest również
prawo karne. Jest wyjątkowo łagodne, zamiast na karę, stawia nacisk głównie na
resocjalizację więźniów. Z tego powodu w Szwecji nie istnieje kara śmierci.
Zabójstwa są karane zależnie od sytuacji, od 10 do 18 lat więzienia, w
najgorszych przypadkach dożywocie.
Niezwykle ważne jest
przestrzeganie wolności i praw obywatelskich. Do ich przestrzegania powołana
została instytucja Ombudsmana, samodzielnego organu państwowego. Ombudsman jest
kanclerzem sprawiedliwości, niezależnym urzędnikiem, który ma za zadanie
kontrolować działania administracji. Po wyczerpaniu się możliwości prawnych,
można zgłosić się do niego w wypadku naruszenia praw i wolności.
Ogromną rolę odgrywa także wysoki
poziom szkolnictwa. Szwedzkie szkoły utrzymują się z państwowych dotacji. Nauka,
materiały do niej oraz transport są darmowe. Uczniowie dostają stypendia za
kontynuowanie edukacji. Nauka nie jest tak mocno sformalizowana jak w innych
krajach, nie istnieje kanon lektur. Szkoły stawiają na rozwijanie kreatywności
i zdobywaniu praktycznego doświadczenia. Analfabetyzm praktycznie nie występuje
w Szwecji, ponieważ współczynnik stanowi jedynie 1%.
Szwecja jest krajem otwartym na
różne orientacje. W 1944 roku zalegalizowała orientację homoseksualną, w 1972
roku zezwoliła zaś na zmianę płci w dokumentach. Przepisy chronią prawo do
bycia prawdziwym sobą. Wprowadzono między innymi legalizację małżeństw
neutralnych płciowo, adopcję dzieci przez pary homoseksualne. Jeśli ktokolwiek
poczuje się dyskryminowany, może zgłosić się do Rzecznika ds. Równości.
Bardzo często występuje w
czołówce państw pod względem ekologii. Szwedzi wykorzystują energię odnawialną,
wielokrotnie używają opakowania i reklamówki. Popularność zyskały tam torby
płócienne, poruszanie się rowerem i kompostowniki. Szwecja wraz z początkiem 2023
roku przejęła rotacyjną prezydencję w Radzie Unii Europejskiej. Kluczowymi
koncepcjami do zrealizowania są ekologia, bezpieczeństwo i praworządność.
Szwecja prezentuje się jako opiekuńczy kraj dobrobytu. Jest europejskim liderem pod względem recyklingu surowców. Obywatele mają duże zaufanie do władzy. Panuje bardzo duża tolerancja, niski wskaźnik ubóstwa. Szwedzkie szkolnictwo stanowi wzór dla nowoczesnej edukacji, spersonalizowanej pod potrzeby uczniów. To właśnie tutaj przyznaje się, znane na całym świecie, prestiżowe Nagrody Nobla i na 24 godziny można rozbić namiot na prywatnej posesji. Niewątpliwie Szwecja to kraj niespodzianek, z jednym z najbardziej odmiennych ustrojów politycznych.
Anna Piętowska
Źródła:
„Administracja rządowa w Szwecji
– aspekty kadrowe i instytucjonalne” – Łukasz Świetlikowski
https://ideologia.pl/szwedzka-droga-do-dobrobytu/
https://fajnepodroze.pl/szwecja-ciekawostki/
https://pl.wikipedia.org/wiki/Ombudsman
https://www.unityline.pl/blog/ciekawostki-o-szwecji-i-szwedach
